Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Nedir?
Günümüzde toplumun her kesiminde kendisini gösteren, toplumsal cinsiyet farkları üzerinden ilişkilenen hiyerarşik yapının bitmesi, sonlanması ya da düzeltilmesi anlamında tanımlanabilir. Sınıf farklılıklarından, yönelim farklılıklarına kadar her gruba ve her kesime yansıyan toplumsal cinsiyet eşitliği; iş, sağlık, eğitim, statü gibi pek çok alanda gereklilik halindedir. Toplumsal cinsiyet rollerinin baskısı altında büyüyen çocukların oldukları bireylerin hissettiği baskıyı düşündüğümüzde cinsiyet, yönelim gözetilmeksizin eşitlik sağlamak olarak tanımlayabiliriz.
Toplumsal Cinsiyet kavramı doğumda atanan cinsiyet (biyolojik) ile uyumlu olduğu varsayılarak toplum tarafından cinsiyetlere kadınlık ve erkeklik olarak atfedilen kültürel normları ifade etmek için kullanılır.
İnsanlar cinsiyet normlarını ailede, okulda, işte ve tüm sosyal ortamlarda öğrenirler. Yani bu bilgiler değiştirilemez özellikler taşımaz.
Cinsiyet Bileşenleri
Atanmış Cinsiyet: Dış genital özellikleri gözlemlenerek doğum sonrasında bebeğe atanan cinsiyettir. Bazı toplumlarda farklılık gösterse de atanmış cinsiyet genelde ikili cinsiyet (kadın-erkek) üzerinden ilerler. Kişi cinsiyet beyanını söyleyene kadar dış özelliklerden anlaşılan cinsiyete atanmış cinsiyet denmektedir.
İnterseks: İnterseks bireyler farklı ya da alışılmadık olarak betimlenen dış cinsiyet organları, iç üreme organları ve/veya iç salgı bezlerine sahip bireylerdir. İnterseks bireyin dış genitalini tek bir şekilde tanımlayamayız. Farklı görünüşler ve biçimlerde görülebilir. İnterseks bireylerin en büyük ortak özelliği “farklı” olarak tanımlanmalarıdır.
Cinsiyet Kimliği: Bir bireyin kendisini ait hissettiği, atanmış cinsiyetiyle aynı ya da farklı (görünüş, fiziksel özellikler,cinsiyet ifadesinden bağımsız) beyan ettiği cinsiyettir.
Trans: Translık, kişinin cinsel kimliği ile doğumda atanan cinsiyetinin örtüşmemesidir. Mesela doğumunda bireye atanan cinsiyet kadın olan birinin kendisini erkek, ya da atanmış cinsiyeti erkek olan birinin kendisini kadın olarak tanımlamasıdır. Trans kimliği; hem beden uyumlama süreci yaşayan ya da bu geçişi tercih etmeyen tüm transeksüelleri hem de toplumun “erkeklik” ve “kadınlık” tanımlarına, beklentilerine, kurallarına uymayan ve kendilerini transgender kavramı içinde rahat hissedenleri tanımlayan bir kelimedir.
Non-binary(İkilik Dışı): Cinsiyet kimliği “kadın” veya “erkek” ile rahat bir şekilde uyuşmayan kişileri belirten kapsayıcı bir kavramdır. Bir kişinin ikilik dışı cinsiyet kimliği; bedensel özelliklerden, dış görünüş ve toplumsal cinsiyet ifadesinden bağımsızdır.
Na-Trans: Trans olmayan kişiler için kullanılan kelimedir. Önceleri bu kişileri ifade etmek için biyolojik-kadın, biyolojik-erkek gibi ifadeler kullanılıyordu. Ancak bu ifadeler cinsiyet kimliğini biyoloji odaklı tanımladıklarından, daha kapsayıcı ve biyolojik cinsiyeti merkeze almayan na-trans ifadesinin kullanımı tercih edilmektedir.
Cinsel Yönelim: Kişinin davranış ve/veya duygu düzeyinde hangi cinsiyete yöneldiğini ifade eden kavram. Cinsel yönelim örnekleri; heteroseksüel, biseksüel, homoseksüel (eşcinsel) vb.
Heteroseksüel: Kendi cinsiyetinden olmayan kişilere duygusal/cinsel ilgili duyan kişiler için kullanılan kavramdır.
Biseksüel: Birden fazla cinsiyete duygusal/cinsel ilgi duyan kişiler için kullanılan kavramdır.
Eşcinsel (Homoseksüel): Aynı cinsiyetten olan kişilere duygusal/cinsel ilgili duyan kişiler için kullanılan kavramdır.
Lezbiyen: Kendini kadın olarak tanımlayan ve kadınlara karşı romantik ve/ya cinsel yönelimi olan kişileri tanımlar. Bazı non-binary kişiler de kendilerini bu kavramla tanımlayabilir.
Gey: Kendini erkek olarak tanımlayan ve erkeklere karşı romantik ve/ya cinsel yönelimi olan kişileri tanımlar. İngilizce literatürde lezbiyen ve gey yönelimleri içeren kapsayıcı bir terim olarak kullanılabilir. Bazı non-binary kişiler de kendilerini bu kavramla tanımlayabilir.
LGBTİ+: LGBTİ+ Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans ve İnterseks ifadelerinin baş harflerinden oluşan kısaltma. Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği üzerine hak temelli mücadele yürütenlerin eşcinsel, trans ve interseksler için kullandığı kısaltmadır. Hak-temelli perspektifte, bireylerin bu tanımlar dışında da cinsiyet kimliği ve yönelim beyanları olabildiğinden, kısaltmanın sonunda “ve daha fazlası” anlamında kullanılan ‘+’ işareti bulunmaktadır.
Heteroseksizm: Heteroseksüelliğin yegane cinsel yönelim olduğunu ileri süren, diğer cinsel yönelimleri yok sayan, baskılayan ya da aşağılayan ideolojidir. “Erkek” olmayanlara yönelik bir ayrımcılık biçimi olan seksizmin (cinsiyetçilik), heteroseksüel olmayanlara yönelik ayrımcılıkla birleşmesidir. Heteroseksizm, heteroseksüelliği bir zorunluluk olarak görme ve biricik varoluş biçimi olarak dayatma halidir.
