Herkese öncelikle merhabalar. Bu yazıda sizinle beraber CDS primi İngilizce adıyla Credit Default Swap Türkçesiyse Kredi Temerrüt Takası olarak çevirilmiştir. Peki bu CDS primi nedir? neden ülkeler için önemlidir gelin hep beraber bu soruların cevabını verelim.
CDS primi genel tanımı itibariyle alınan bir kredinin geri ödenmeme riskini tespit etmek ve bu riske karşı kredinin sigortalanması için kullanılan değerdir. Faiz doğası itibarıyla alacaklının geri ödememe riskini içeren bir risk primidir.
Bu riskler ülkenin politik ve ekonomik riskleri üzerinden değerlendiriliyor eğer 300 üstünde olan ülkeler yatırım yapmak için riskli konuma geliyorlar ve eğer yüksek riskli ülkelerde yatırım yapacaksanız eğer sigorta priminiz de bir o kadar yükseliyor bu da doğal olarak karınızın düşmesi anlamına geliyor.
Peki ülkeler için neden bu kadar önemli yüksek olsa ne olur düşük olsa ne olur diye soranlar olacaktır illa bu soruya en güzel cevap olarak nadide ülkemizden cevap vermek isterim.
Sayısal verilere geçmeden sözel olarak cevap vermek gerekirse eğer dışarıdan yatırımcı sağlayamazsanız ülkenizde ki döviz azalır ve değeri daha fazla yükselir bir de bilindiği üzere ihracat yaptığımız malların ara malları yurt dışından ithal olarak geliyor bu da doğal olarak fiyatlara yansıyor, tabi sadece ihracat üzerinden bakmamak gerek biz çoğu malı ithal ettiğimiz için kur üzerinden hesaplanıp ülkemize giriyor doğal olarak bize de pahalıya gelmiş oluyor, e yüksek CDS riskinden dolayı yatırımcı gelmiyor gelmedikleri için döviz demeyeceğim dolar diyeceğim dolar gelmiyor ve aldığımız malları ödemekte zorluk çekiyoruz üstüne her gün de maalesef ki dolar Tl karşısında değer kazanmaya devam ediyor.
CDS priminde yüksek 10 ülkeye bir göz atalım.
Göründüğü üzere ilk 10 ülke kendi içinde problemler yaşayan ülkeler bazıların ortak bazılarının apayrı malumunuz Ukrayna savaşla mücadele ediyor , Diğer ülkeler ise hala ülkelerinde ki politikayı oturtturamadıkları için doğal olarak ekonomi , hukuk ve eğitim gibi önemli konularda da büyük sorunlar yaşıyorlar.
Tabi her ülkenin kendine has toprak problemi var sadece politik diyerek sınıflandırmamak gerekli ama genel ortak kanı politik olarak diyebiliriz.
Neden bizim ülkede neden bu kadar yüksek ?
Nedenini aslında her geçen gün yaşıyoruz , hala ülkenin sivil bir anayasası olmaması , yaşanan eğitim problemi ve her geçen gün artan ekonomik problemler.
Ben alanım gereği size sadece CDS primini yükselten ekonomik problemlerden bahsedeceğim.
Ekonomide ki en önemli olgu istikrardır bunu da bağımsız kurumlarla elde edebilirsiniz bunun en açık örneği Merkez Bankasının siyaset malzemesi olmaması ve tabiri caizse kendi işini yapmalı çünkü eğer bağımsız olmazsa sadece iktidarın çıkarına göre hareket eder ve bunda bir istikrar sağlanmaz çünkü bildiğiniz üzere her 5 senede bir iktidar değişiyor onunla beraber eğer Merkez Bankası politikaları değişirse de istikrar sağlanamaz ne yüksek enflasyonu düşürebilirsiniz, ne işsizliği azaltabilirsiniz ve ne de paranız değer kazanır.
Diğer ekonomik olay hükümet politikaları yani maliye tarafı bir sonra ki yazımda Maliye bakanlığının ne olduğunu ? ne işe yaradığını ? görevleri ve araçları ile ilgili bir yazı yazacağım ama şimdi ufak bir şey söylemek gerekirse olmayan iktisadi modeller üretip denemek ve bunların olumsuz sonuçlarını vergileri arttırarak halka yüklemek.
Bir diğer ve son ayak finansal piyasalarda ki problemler 2002 çıkan bankacılık krizinden sonra biraz toparlanmaya başladı iktidardan bağımsız BDDK (bankacılık denetleme ve düzenleme kurumu) kuruldu ve bankacılık sistemi biraz daha toparlanmaya başladı son zamanlarda yine 2002 krizinde ki sorunları yaşamayı başladırlar hala hangi şirketlere nasıl ve ne kadar kredi vermeyi öğrenemediler diyebilirim.
Genel olarak toparlamak gerekirse ekonomiye yön veren kurumların bağımsız olmaması ve kendi politikalarını yönetememesi ekonomide CDS primini arttırmada etken diyebilirim.
Son olarak eklemek istediğim bir haberle kurumların ve ehil insanlar tarafından yönetilmesinin neden gerektiğini açıklar niteliğinde olacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Başkanı Şahap kavcıoğlu CDS primi hakkında yaptığı yorumun bir kısmını buraya bırakıyorum.
Türkiye’nin risk priminin bu kadar yüksek olmasına çok anlam veremediğini söyleyen Şahap Kavcıoğlu, risk primi Türkiye’nin yarısından bile az olan Brezilya’yı örnek göstererek CDS’i “zenginlerin saldırılardan korunmak için çok yüksek duvarlar arkasındaki evlerde yaşamak zorunda kalması” haberin tamamını okumak için kaynakçada ki linkten ulaşabilirsiniz.
Bu yazının kısaca özetini söylemek gerekirse eğer bunu bir çok kez vurguladım ama tekrar tekrar vurgulamanın oldukça faydası var kurumların bağımsız, siyasetten uzak ve ehil insanlar tarafından yönetilmesi hem ülkenin toprağı hem de ülkenin geleceği açısından çok önemli ve herkes tarafından vakıf olup kabul görülmesi gerekir. Daha güzel günlere şimdiden umutla
KAYNAKÇA
https://www.dunya.com/kose-yazisi/artan-risk-primi-ve-yuksek-duvarlar-arkasindaki-evler/635618
Bloomberg ht
